Wie zijn of haar oor te luister legt binnen de kerk, bemerkt een veranderend zicht op de verbondsleer. Een belangrijk punt is dat wij allen beïnvloed worden door het postmodernisme. De grote nadruk op het individu verdraagt zich niet met de gedachte van het verbond, dat vooral bepaald wordt door een denken van Bovenaf en vanuit de gemeenschap. Dat is vooral bij onze jongeren het geval. Het verbond is voor hen geen echt relevant thema. Dit is niet zo onschuldig als het lijkt. We merken dat ineens als de kinderdoop ter discussie komt te staan. Het is mogelijk een gevolg van de devaluatie van het verbond. Maar het verbond is de ruggengraat van kerk en geloof!
Snoer
Wat verstaan we onder het verbond? Het is de Bijbelse gedachte dat God mensen zoekt. Hij is een God die een relatie legt met Zijn schepselen, die sinds Genesis 3 die relatie met Hem verbroken hebben. Daarom is het verbond een genadeverbond. Hoe ziet die ‘verbinding zoekende beweging’ van God er uit? God is een sprekende God, die de mens opzoekt met Zijn Woord. Voor het Woord mogen we ook belofte lezen. Woord, belofte en verbond hangen als een drievoudig snoer samen. God belooft ons in Zijn Woord Zijn heil in Christus en roept ons op Zijn belofte te antwoorden. Zijn Geest bewerkt dat antwoord in geloof en bekering.
In de klassiek gereformeerde liturgische formulieren vinden we de kernen en contouren van ons gemeente zijn. Het is opvallend dat juist in die formulieren het verbond een grote rol speelt. Daarom is een gemeente die gereformeerd wil zijn een verbondsgemeente. Dat is haar identiteit.
In ons geloof gaat het om onze persoonlijke relatie met God. Het gaat er om dat wij de HEERE kennen, met Hem in gemeenschap leven en de Heere Jezus Christus kennen als onze persoonlijke Zaligmaker, zoals we in zondag 1 van de HC belijden. Het gaat erom dat wij daardoor wedergeboren worden en leven voor het aangezicht van God.
Dit geloofsleven is doortrokken van de waarheid dat God tot ons komt met Zijn belofte van heil. Hij doet dat zonder dat Hij wacht totdat wij tot Hem komen, laat staan dat Hij bij ons komen aanknoopt. God is ten principale de Eerste in ons geloofsleven. Als Hij er niet mee was begonnen Zich met ons te verbinden, zouden wij er nooit mee begonnen zijn om ons met Hem te verbinden. Gods keus in de diepe zin van verkiezing, zelfs eeuwige verkiezing, gaat een eeuwigheid aan die van ons vooraf. En dat niet alleen, zij schept daardoor ook onze keus voor God.
Binnen het kader van het verbond tussen God en ons, brengt God ons tot de keus voor Hem, langs de weg van de middelen. Dat zijn heel gewone, maar beproefde middelen: de opvoeding in het gezin, de catechese van de kerk, het onderricht op school en vooral de prediking van het Woord. Door deze middelen wil God ons door Zijn Geest brengen tot de beantwoording van het verbond. Zodat het verbond van 2 kanten gaat komen, net zoals de liefde.
Gelukkig laten we vaak het verbond spreken, bijvoorbeeld als kleine kinderen sterven voordat zij een geloofskeus gemaakt kunnen hebben. Dan belijden we dat we niet moeten twijfelen aan het behoud van die kinderen. Maar we moeten het verbond veel vaker laten spreken. Ook als het gaat om zoekende en daarom soms recalcitrante pubers in de kerk, om dertigers die zoveel ballen tegelijk in de lucht moeten houden of zelfs om dementerende ouderen, in de laatste fase van het leven.
Tegelijk heeft het denken vanuit het verbond de verdachtmaking op zich geladen dat het te weinig ruimte laat voor de beleving van het geloof. Ik geloof dat dit een misverstand is. Niet wat wij aan gevoelens in ons hebben dient de toon in onze geloofsbeleving aan te geven. Dan komt wat van Boven lijkt te komen in werkelijkheid van beneden. De inhoud van de beleving en de aard van de bevinding dienen te worden aangestuurd door de beloften van de Heere. Bijbelse bevinding is de beleving dat het betrouwbaar is wat de Heere zegt en belooft.
Ik denk dat die verschuiving van Gods beloften naar het gevoel als grond van geloven, zoals we die momenteel meemaken, fataal is. Hoe broos en onbetrouwbaar is ons gevoel. Vatbaar voor on-Bijbelse invloeden en ontsporingen, van welke kant die ook komen.
Er ligt een opdracht om het denken en leven vanuit het verbond opnieuw vruchtbaar te maken voor kerk en geloof. Wie doet er mee met het voortgaand gesprek hierover?
Arie van der Aart
